Ülkemizde her 10 kişiden biri hekim kontrolünde antidepresan kullanıyor. Ancak bazen bilinçsiz bir şekilde eş dost tavsiyesi ile de kullanılabiliyor. Bu durum ise çeşitli sağlık sorunlarına yol açabiliyor. Peki, antidepresan hangi durumlarda kullanılır?
Antidepresan, beyindeki nörotransmitter denilen hormonların yerini değiştirmek normal seviyelerinde ve salgılanmasını sağlamak için kullanılan ilaçlardır. Temel olarak depresyon tedavisinde kullanılan antidepresan ilaçlar yanı sıra; obsesif kompulsif bozukluk, anksiyete, travma sonrası stres bozukluğu gibi birçok rahatsızlığın tedavisi için de reçete edilebilir. Beyindeki kimyasalların düğün iletilmesi için kullanılan bu ilaçların temel amacı, beynin doğru bir şekilde çalışmasını sağlamaktır. Antidepresan hapları beyindeki sorunun türüne göre farklı çeşitte bulunur. Her çeşidin kendine göre etkileri ve yan etkileri mevcuttur. Bu yüzden hekim hastaya en uygun olan türü bulup yazmaya çalışır. Hastanın da bu ilacı doktorun önerdiği şekilde alması oldukça önemlidir. İlaç etkisini ilk hafta veya en geç 2. hafta gösterebilir.
Antidepresan, psikoterapinin yetersiz kaldığı durumlarda, beyni etkileyen psikiyatrik sorunlarda hekimin gerek gördüğü takdirde reçete edilir. Hastalığa göre farklı antidepresan türleri bulunur. Bu yüzden doktor hastaya en uygun olan ilacı reçete eder. beyindeki etkilerine göre antidepresan türleri şu şekildedir:
Serotonin hormonu diğer adı ile mutluluk hormonu beyinde birçok farklı görevi üstlenir. Öfke kontrolü, kaygı, sinir, stres, antisosyal davranışları engelleme gibi birçok duyguyu kontrol eder. vüzutta serotonin oranının artması depresyon seviyesini aşağı çeker. Anksiyete bozukluğu, depresyon ve obsesif kompulsif bozukluk tedavisi için kullanılır.
SSRI ile benzer şekilde çalışırlar. Farklı olarak serotoninin geri alımını engellemez. Norepinefrin geri alımını durdurur. Bu sayede beyindeki hücrelerin alacağı norepinefrin miktarı artar. Fibromiyalji, sıcak basması, anksiyete, diyabete bağlı sinir hasarı şikayetlerinde kullanılır.
En eski antidepresan ilaçlardandır. SRRI ve SNRI grubundaki gibi serotonin ve norepinefrin miktarının yanında daha az bir şekilde dopamini de artırır. Ciddi yan etkilere sahip olan bu ilaç diğer ilaçlardan fayda görmeyen hastalara verilebilir. Anksiyete, fibromiyalji, migren, çocuklarda idrar kaçırma, diyabet ve zonaya bağlı sinir hasarında reçete edilebilir.
Trisiklik gibi eski grup antidepresandır. Nörotransmitterlerin yıkımını önleyerek dopamin, serotonin ve norapinefrin oranını artırır. Anskiyete, panik atak ve Parkinson hastalığının tedavisinde kullanılır.
Diğer antidepresanlarda olduğu gibi serotonin seviyesini yükseltmek için verilir. Panik atak ve anksiyete hastalarında kullanılır. İlaç yan etki olarak uyku hali oluşturur. Bu yüzden uyku sorunu olanlara da verilebilir.
Ayrıca bunların haricinde birçok farklı türde ve benzer özellikte antidepresan da mevcuttur.
Antidepresanlar sıklıkla oral yolla alınan tablet şeklinde bulunan ilaçlardır. İlk olarak düşük dozda verilir. Fakat etkili olabilmesi için doz atlanmadan en az 1-2 hafta kullanılmalıdır. İlk zamanlar yan etki hissedilse de ilaç bırakılmamalıdır. Çünkü etkiler 2 hafta sonunda yavaşlar ve biter. Ancak 4 haftadan daha fazla süre etki görülürse hekime başvurulmalıdır. Doktor doz düşürme veya ilaç değiştirme yapabilir. İlacın hasta üzerinde etkili veya etkisiz olduğunu söylemek için ise en az 6 hafta kullanımı gereklidir.
Farklı türdeki psikolojik ilaçların yan etkileri farklı belirtiler verir. Bu etkilerin çoğu ortalama 1 haftalık kullanım sonrası geçer. Çok şiddetli bir yan etki görülürse hekime bilgi verilir. Genel olarak görülen antidepresan yan etkileri ise şu şekildedir:
Bu yan etkiler her ilaçta ve her hasta da görülmeyebilir. Hatta bazı hastalarda yan etki sorunu hiç yaşanmayabilir.
Antidepresan ilaçların özellikle serotonin geri alım inhibitörlerinin bağımlılık yapma gibi bir özelliği bulunmaz. Fakat ilaç dozu kişinin kendi isteğine göre bırakılır veya doz atlaması yapılırsa araştırmalara göre çekilme semptomları gözlenmiştir. Bu yüzden antidepresan ilaçlar için yalnızca hekim kontrolünde doz ayarlaması yapılmalıdır.
