Ağızdaki kötü koku, boğaz ağrısı veya öksürük, bunlar birçok hastalığın belirtisi olabileceği gibi bademcik taşlarından dolayı da kaynaklanabilir. Çoğu zaman fark edilmeyen ve herhangi bir tedavi gerektirmeyen bademcik taşları, bazı etkenlerden dolayı bademcikte biriken artık maddelerin sertleşmesi ile gelişebilir. Kişide şikayetlere neden olduğu zaman ise bazı işlemler ile alınabilir. Peki, bademcik taşı nasıl oluşur? Detaylar yazımızda.
Boğazın arka tarafında yer alan bademcikler toplamda 2 tanedir. Bu yapılar, savunma sisteminin bir parçası olarak solunum sonucu vücuda giren mikroplara karşı ilk tepkinin verildiği yerdir. Bu sayede enfeksiyonlara karşı bir savunmada yardımcı olunur. Bu anlamda bademcikler; besin artıkları, ölü hücreler, mukus salgısı gibi kalıntıların girerek birikebileceği birçok girinti ve çıkıntıya sahiptir. İşte, bademciklerde biriken kalıntı maddelerin zaman içinde sertleşmesi sonucu oluşan yapılara bademcik taşı denir. Bu oluşumlar, boyutları ve ağrı yapıp yapmaması açısından değişkendir. Genellikle sıkça bademcik iltihabı (tonsillit) yaşayan kişilerde görülebilir. Genellikle boyutları pirinç tanesi ile üzün tanesi aralığında değişkendir. Çoğunlukla bir semptom vermez ve tedavi gerektirmez. Boyutu küçük olanları kişilerin fark etmesi zordur. Bu yüzden çoğu kişide bademcik taşı olsa da anlamayabilirler. Nadiren oluşan büyük bademcik taşının boyutu büyüdüğü oranda rahatsızlık verebilir. Yanı sıra, büyük taşlar ağızda kötü bir koku yaparak da kendilerini belli eder.
Yapıları gereği bademcikler odacıklar, yarıklar, tüneller ve çukurlardan oluşur. Bu bölgeler mukus, ölü hücreler ve yemek artıkları gibi maddelerin birikmesi için ideal bir alan sunar. Buralara sıkışan maddeler zamanla sertleşerek bademcik taşlarını meydana getirir. Bademcik taşının oluşmasında etken olan faktörler ise şu şekildedir:
Ancak ağız ve diş temizliğine özen gösteren kişilerde bile bademcik taşları görülebilir. Bu yüzden bademcik taşı ile benzer semptomlar yaşayan kişilerin muayeneden geçmesinde yarar vardır.
Birçok bademcik taşı oluşumu herhangi bir belirti vermez. Bu tonsil taşı yapıları boyut olarak büyüdükçe belirti gösterse de, bazı vakalarda büyük boyutuna rağmen ancak röntgenle anlaşılabilen taşlarda bulunur. Yaygın olarak görülen belirtiler ise şu şekildedir:
Araştırmalara göre sık sık boğaz enfeksiyonu olan ve ağız kokusu şikayeti bulunan kişilerin 4 tanesinin en az 3 tanesinde bademcik taşı olduğunu göstermiştir. Tonsilit belirtileri de bademcik taşı ile oldukça benzer özelliklerdedir. Zaman zaman kulak ağrısı da yapan bu taşların, kulak ağrısı olan bireylerde de olup olmadığına bakılmasında yarar vardır.
Bilhassa kronik bademcik iltihabı geçiren kişilerin bademcik taşı varlığını araştırmak için mutlaka hekime başvurmaları gerekir. Bu şikayeti olan kişiler kulak burun boğaz polikliniklerine gitmelidirler. Çoğu bademcik taşı vakası hekimin yaptığı fiziksel muayene sonucu teşhis edilebilir. Bu fiziksel muayenede ağıza çubuk yardımı ile bakam doktor ışık kullanarak bademcikleri inceler. Ancak boğaz iç kıvrımlarında saklı olan taşlar fiziksel muayene ile görünemeyebilir. Bu anlamda hekim şüphelenirse görüntüleme tekniklerinden röntgen veya bilgisayarlı tomografi (BT) kullanarak inceleme yapabilir. Bu şekilde bademcik taşları net bir şekilde teşhis edilebilir. Testlerin yanında tıbbi öykü de önemlidir. Hekim hastaya boğaz enfeksiyonu geçirme sıklığını, ağız kokusu olup olmadığını, yutma güçlüğü ve boğaz ağrısı yaşayıp yaşamadığını sorar. Tüm bu bilgiler teşhisi kesinleştirmek için gereklidir.
Küçük olan bademcik taşı herhangi bir şikayete neden olmuyorsa tedavi gerektirmez. Bu durumu olan kişilerin ağız ve diş hijyenine özen göstermeleri gerekir. Yanı sıra, tuzlu su ile gargara yapılması bademcik taşlarını gidermede ve yeni oluşumları önlemede yardımcı olur. Kişide bademcik enfeksiyonu varsa ilk olarak bu hastalığın tedavi edilmesi gerekir. Bu tedavi genellikle antibiyotik reçete edilerek uygulanır. Yutmada güçlük, öksürük, ağız kokusu gibi şikayetlerde ise bademcik taşı çıkarma işlemi yapılması gerekebilir. Bu işlem cerrahi müdahale ile yapılır. Diğer tedavi uygulaması ise lazer veya radyofrekans ile bademcik taşlarının çıkarılmasıdır. Hastaya hangi tedavinin uygun olacağına ise doktor karara verir. Eğer kişi bademcik taşlarını takiben sürekli bademcik iltihabı oluyorsa bademcik alınması gerekebilir. Bu da tonsillektomi denilen cerrahi operasyon ile yapılır. Sonuç olarak hangi işlemin hastaya uygulanacağına hekimin detaylı muayenesi sonucunda karar verilir.
Herkes için gerekli olmamaktadır. Kişinin durumuna göre tedavi yöntemi değişmektedir. Bundan dolayı doktora danışılmalıdır. Evde bademcik taşı temizlemek için şu yöntemler uygulanabilir fakat uygulamadan önce doktorunuza danışmalısınız.
Düşmesi ve yutulması durumunda taş mideye iner. Mide asidi küçük taşlarını eritir. Büyük olan taşlarda ise dışkıyla dışarıya atılır. Bademcik taşını yuttulduktan sonra kabız olmamaya dikkat edilmelidir. Taş, mideye zarar vermez.
