Çıban, genellikle stafilokok isimli bakterilerin kıl köklerine yerleşerek çoğalması ile ortaya çıkar. Çoğu zaman yılda birden fazla görülebilen bu lezyon, yaygın bir cilt sorunudur. Peki, çıban neden çıkar? Nasıl tedavi edilir? Çıban patlatılır mı? Detaylar yazımızda.
Çıban, stafilokok isimli bakterilerinin kıl köklerinde neden olduğu enfeksiyon neticesinde iltihaplanma olmasına denir. Yapısı gereği kıl kökleri yağlıdır. Bu nedenle enfekte olunca iltihap hızlı bir şekilde çoğalır. Çıbana sebep olan stafilokok bakterileri bilhassa kıl köklerinden vücuda girer ve kısa bir süre içinde kıl kökü çevresinde birkaç cm çapında kırmızı bir şişlik meydana gelir. İlk zamanlarda küçük bir sivilceyi andıran çıban zamanla büyür. Ağrılı ve sert yapıdaki çıbanın dışı daha koyu renkltedir. Bu yapı bakteri, kan ve ölü hücrelerden oluşan bir sıvı içerir. Fronkül ya da karbonkül olarak da adlandırılan çıban, basit bir enfeksiyondan hayati tehlikeye neden olacak şiddetli bir klinik vakaya da dönüşebilir. Çıban, genç ve sağlıklı kişilerde de görülse de çoğunlukla ileri yaşlarda daha fazla görülür. Bazı vakalarda kişinin genel sağlık durumunu da etkileyebilen çıban, ateş ve halsizliğe neden olabilir. Ancak genellikle iz bırakarak kendi kendine iyileşir.
Kıl köklerinin olduğu her bölgede çıban gelişebilir. Bu deri lezyonu tipik enfeksiyon semptomları ile kendini gösterir. Bunlar; şişlik, ağrı, kızarıklık ve yanmadır. Çıban oluşurken hastaların fark ettiği ilk belirti ciltteki şişlik ve kızarıklıktır. Çıbanın ortasında ise beyaz ve sarı renkte uç kısımları bulunur. Vücudun herhangi bir bölgesinde meydana gelebilen çıbanlar, sıklıkla tüylü bölgelerde oluşurlar. Terleme ve sürtünme, olması çıban gelişme riskini artırır. Çıbanın gelişim gösterebileceği tipik bölgeler şu şekildedir:
Çıban gelişimine sebep olan stafilokok bakterisi yol açtığı enfeksiyon, genellikle bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde görülür. Fakat hijyenik koşullara dikkat etmeyen veya kötü hijyen koşulları bulunan yerlerde yaşayan kişilerde de oluşabilir. Vücut tüylerini ve sakallarını yeni kesmeye başlamış bireylerde de çoğunlukla görülen bu cilt lezyonu, özellikle kısa ve kalın kılların olduğu kısımlarda daha yaygındır. Bunların dışında çıban gelişimi şu kişilerde daha yaygın olarak meydana gelir.
Çıban bulaşıcı bir durum olduğundan hijyene çok dikkat edilmelidir. Stafilokok bakterisi sadece insanlar arasınde değil, nesneler aracılığıyla da bulaşabilir. Bu yüzden tuvalet malzemeleri ve kişisel eşyalar paylaşılmamalıdır. Çıban olan bölge dezenfekte edilmeli ve temiz tutulmalıdır. Çıbana temas edildikten sonra eller iyice yıkanmalıdır. Antiseptik sabun ve şampuanlar kullanılması daha uygundur. Bu tedbirler çıbana sebep olan bakterilerin vücudun diğer kısımlarına ve başka insanlara yayılmasını engeller. Ayrıca dengeli beslenme ve düzenli egzersiz yaparak bağışıklık sistemi güçlendirilmelidir.
Kızarıklık ve kaşıntı ile oluşmaya başlayan çıban, bir süre sonra ağrılı bir şişlik hâlini alır. Genelde iyice olgunlaşarak kendiliğinden patlar ve iyileşir. Bu gibi hallerde çıban, tedaviye gerek duyulmadan iyileşebilir. Çıbanın patladıktan sonra yeni bir enfeksiyon için açık olan bu bölgeye çıplak elle dokunulmamalı ve bölge iyice temizlenmelidir. Erken dönemde fark edilen çıban için günde birkaç kez üzerine sıcak pamuk koymak fazla bastırmadan bölgeyi temizlemek, problemin büyümeden iyileşmesini sağlayabilir. Fakat çıban sayısı çoksa, çıban oluşumu sürekli devam ediyorsa ve bağışıklık sisteminin zayıf ise kişi, mutlaka doktora başvurmalıdır. Bu tür vakalarda hekim, fiziksel bir muayene yapar ve hastanın anamnezini alır. Daha sonra gerekli bulursa laboratuvar tetkikleri isteyebilir. Doktor, tedaviyi hastanın genel haline ve çıbanın türüne göre planlar. Çoğunlukla hastaya antibiyotikli krem veya antiseptik solüsyon reçete edilir. Ağrı artmışsa hekim, bölgesel olarak kullanılacak ağrı kesici krem de verebilir. Bazı vakalarda çıban ameliyatı olarak da bilinen işlemle steril bir ortamda uygun araçlarla çıbanın içindeki irinin boşaltılması sağlanır. Çıbanın, hastanın kendisi tarafından sıkılması veya içinin boşaltılmaya teşebbüsü enfeksiyonun yayılmasına neden olabilir. Bilhassa göz altı, burun ve kulak bölgesinde bulunan çıbanlara uygunsuz yapılan müdahaleler, enfeksiyonun beyne ulaşmasına kadar ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.
