Yeni doğum yapmış anneler özellikle ilk günlerde çok endişeli olurlar ve yenidoğan bebek bakımı hakkında araştırmalar yaparlar. Bu günler annelerin bebekleri hakkında endişe duymalarıyla geçebilir. Bu endişlerinizden kurtulmak amacıyla ve yenidoğan bebek bakımının nasıl olacağı ile ilgili bilgileri aşağıdan makalemizden incelyebilirsiniz.
Doğumdan sonra bebeğinizle birlikte eve geldiğiniz zaman bebeğinizin bakımı konusunda bazı endişeler yaşayabilirsiniz. Özelikle ilk kez anne baba olduysanız bu endişeleriniz çok normaldir. Çünkü pek çok anne baba sizinle aynı duyguları yaşar. Ama hamilelik döneminde bebek bakımı ile ilgili eğitimler almanız, doğum sonrası özellikle hastanede kaldığınız süreçte sağlık personelinden bakım ile gerekli bilgileri öğrenmenizin size faydası olur. Bu yazıda da size ilk günlerde bebeğinizin bakımı ile ilgili püf noktaları kısaca özetleyeceğim.
Bebeklerin doğumdan itibaren kucağa alınması ile ilgili çevrenizden özellikle kucağa alıştırma şeklinde telkinleri çok duyarsınız. Ama ilk aylarda bebekler anne karnındaki sıcak, vücudu saran, sessiz ortamı ister. O nedenle kucakta olmak onları sakinleştirir, mutlu eder, güven duygusu verir ve ağlamasını azaltır.
Doğumdan sonraki ilk haftalarda bebeğinizi her istedikçe ve istediği kadar emzirmeniz gerekir. Çünkü bebekler ilk doğduklarında mideleri çok ufaktır. O nedenle sık sık acıkır ve emmek isterler. Ayrıca yine ilk haftalarda anne sütü ve özellikle ilk günlerde salgılanan colostrum ilk ağız sütü az miktarda salgılanır. Ama çok faydalı bir süttür. Bu nedenle bebeğinizin sık sık emmesi bu sütü almasını aynı zamanda ilerleyen günler için süt miktarınızın da artmasını sağlar.
Göbek bağı bebeğinizin anne karında beslenmesini sağlayan damarsal bir yapıdır. Doğumdan sonraki ilk 2 hafta içerinde kuruyarak düşer. Bu süreçte yapmanız gereken tek şey göbeği kuru tutmak ve bebeğinizin bezini göbek açıkta kalacak şekilde alttan katlamak yeterlidir. Eğer göbeğinde bir kızarıklık, kanama, pis koku ve akıntı olura mutlaka doktorunuza danışmanız gerekir.
Göbek bağı anne karnında bebeğin beslenmesini sağlayarak onu hayata bağlayan damarsal ve çevresi bir jel ile çevrili bir yapıdır. Doğumdan sonra göbek bağı göbek klempi ile bağlanıp ciltten 3-4 cm yukardan kesilir. Herhangi bir sinir dokusu olmadığı için bebek göbek bağının kesilmesi sırasında ağrı duymaz. Daha sonra antiseptik bir solüsyon ile temizlenir.
Bebek bezi göbeğin altından olacak şekilde bağlanır. Zaman içerisinde göbek bağı sarı-yeşil renkten kurudukça kahve-siyah bir renge döner ve genellikle 1-2 hafta içerisinde kendiliğinden düşer. Göbek bağının düşmesi için herhangi bir şey yapmaya gerek yoktur. Göbek bağı düşene kadar bu bölgenin kuru kalmasının sağlanması yeterlidir. Bu nedenle göbek düşene kadar bebeği silerek temizlemek daha uygundur. Ayrıca yenidoğan bebeğin başı ve popo kısmı göbek ıslak kalmayacak şekilde yıkanabilir.
Göbek düşmeden önce göbek bağının ıslak ve nemli kalması enfeksiyon açısından risk yaratır. Bu nedenle yenidoğan bebeğin ilk banyosu göbek düştükten sonraki günde yapılmalıdır. Bazen göbek düşene kadar göbek bağı çevresinde siyah renkli döküntüler ve düştükten sonra birkaç damla kan olabilir. Fakat göbek bağının çevresinde kızarıklık, kanama, yeşil renkli kötü kokulu bir akıntı olduğunda mutlaka doktora danışılmalıdır.
Bebeğinizin altını açmadan önce mutlaka önce bütün malzemeleri yanınıza alın. Daha sonra bebeğinizi alt açma üzerine yatırarak her iki ayak bileğinden tutun ve kız bebeklerde özellikle önden arkaya olacak şekilde su ve pamuk ile temizlik yapın. Islak mendil ve pudra kullanmayın. Bezi poposu kuruduktan sonra kapatın. Koruyucu bir pişik kremi kullanın. Her anne babaya alt değiştirmek ilk seferinde çok karmaşık gelebilir. Fakat birkaç kez pratik yaparak bunu kolaylıkla öğrenebilirsiniz.
Yeni doğan bebeğinizin altını değiştireceğiniz zaman bütün malzemeler (alt değiştirme bezi, bez, ıslak pamukalar, pişik önleyici krem) mutlaka yanınızda olmasına dikkat edin. Unuttuğunuz herhangi bir malzeme için bebeğinizi kesinlikle yalnız bırakmayın. Özellikle kız bebeklerde önden arkaya olacak şekilde bebeğinizin popsunu ılık suyla ıslatılmış pamuklarla silin. Bu sırada kolaylık olması için her iki ayağını ayak bileklerinden tutarak kaldırın.
Kız bebeklerde bazen vajenden akıntı gelebilir. Bu normal bir durumdur. Silme işlemi sırasında özellikle labialar arasına kaka bulaşıp bulaşmadığını kontrol edin.
Erkek bebekler için ise sünnet derisini kesinle geri çekerek temizlik yapmayın. Silme işlemi bittikten sonra bezi kapatmadan önce silinen bölgenin havayla temas ederek kurumasını sağlayın. Poposu kurumadan bezini kapatmayın. Ayrıca koruyucu olarak günde 2-3 kez koruyucu pişik kremlerinden sürebilirsiniz. Fakat pudra kesinlikle kullanılmayın.
Bebeğinizin pişik olmasını önlemek için alt bezini sık aralıklarla değiştirilmesi ve özellikle kakalı kalmamasına dikkat edilmelidir. Alt bezi cilt kurumadan kapatılmamalıdır. Gün içerisinde bebeğin posposunun havalandırılması pişiği önlemek açısından iyidir.
Bebekler emerek beslendikleri için ve sık ağlamaları nedeniyle biraz fazla hava yutarlar. Bu nedenle özellikle emzirme sonrası veya bir memeden diğer memeye geçerken bebeğinizin sırtına hafifçe yukardan aşağı hafifçe vurarak gazını çıkarın. Biberon ile beslenme sırasında ise bebeğiniz bir miktar emdikten sonra ara gazı alın. Gaz çıkarmak bebeğinizin daha iyi beslemesini sağlar ve kusmalarını azaltır.
İlk aylarda bebeklerin burun yapıları küçük olduğu için çok sık tıkanır. Ayrıca kış aylarında eğer ortamda yeterli nem yoksa tıkanma daha fazla olur. Odasının ısısını 22 -24 c nemi de @-50 arasında olmasını sağlayın. Burun tıkanıklığı ufak bebeklerde emme sırasında zorluk yaratır. Bu nedenle evinizin içini çok sıcak yapmadan yeterli nemi ayarlayarak ve ihtiyaç oldukça serum fizyolojik izotonik tuzlu su ile temizlemeniz bebeğinizin burnunu rahatlatır.
İlk aylarda bütün anne babalar bebeklerin burunlarının tıkanıklığından ve hırıltılı nefes alıp vermesinden şikayet ederler. Burun tıkanıklığı bakımında, özellikle emzirme zamanı burun nefes almayı sağladığı için burun tıkanıklığı aile ve yenidoğan bebekler için oldukça rahatsız edici bir hal alabilmektedir.
Normalde bebeklerin doğduklarında burun yapıları oldukça dardır. Ayrıca anne karnında amniyon sıvısı içinde oldukları için bu sıvı ilk birkaç gün bebeklerin burunlarında tıkanıklık ve sık hapşırmasına neden olabilir. Yenidoğan bebeklerde doğum sonrası görülen ödeme bağlı burun tıkanıklığı ilk hafta içinde giderek azalır. Ayrıca bebeklerin çok hızlı büyüdükleri ilk aylarda da yine burun tıkanıklığı yavaş yavaş azalır.
Bunun dışında bebeklerde en sık burun tıkanıklığı yapan nedenler ortam havasının kuru olması, irritasyon yapan ajanlar olması (sigara, parfüm, toz vb) ve viral hastalıklardır. Burun tıkanıklığını tuzlu su (serum fizyolojik) kullanarak ve bebek burun aspiratörleri ile sümükleri temizleyerek rahatlatabilirisiniz. Bunun dışında burunda kuruluk olmaması için oda ısısı 22-24 c arasında tutulmalı ve nem 40 olarak ayarlanmalıdır.
Bebeğinizin banyosunu göbeği düşene kadar silerek yaptırabilirsiniz. Ilık bir odada bir havlu içerisinde sabun şampuan kullanmadan temiz bir su ve yumuşak bir bez ile vücut bölgelerini ayrı ayrı silerek banyo yaptırabilirisiniz. Böylece göbeğinin nemli kalması önlemiş olur. Yine vücudunun kurumaması için bir vücut nemlendiricisi kullanabilirisiniz. Göbeği düştükten sonra bebeğinizi bir küvet içerisinde 5-6 cm su koyarak file üzerinde bir bebek şampuanı ile önce gövdesi sonra başını yıkayarak banyo yaptırabilirisiniz. Banyo sonrası yine vücut nemlendirici kullanmanız bebeğinizin cildinin kurumasını önler. Bebeğinize haftada en az 2 kez banyo yaptırabilirsiniz.
İlk bir yıl içinde haftada 2-3 gün banyo yaptırmanız yeterlidir. Çünkü sık yıkamak bazen bebeklerin cildinde kuruluk oluşmasına neden olabilir. Bebeğinize banyo yaptırmadan önce mutlaka malzemeleri hazırlayın ve odayı biraz ısıtın. Oda ısısının yaklaşık 25-26 C ve prematür bebekler için 28 C olması iyidir. Suyun sıcaklığı ise 36-37 C olmalıdır.
Banyo sırasında herhangi bir malzemeyi unutursanız veya telefon veya kapı çalarsa kesinlikle bebeğinizi yalnız bırakmayın. Banyo süreniz ise yaklaşık 5 ile 10 dakika arasında olmalıdır. Eğer bebeğiniz yıkanmayı seviyorsa süreyi uzatabilir veya banyodan korkuyorsa süreyi biraz daha kısa tutabilirsiniz. Banyo sırasında bebeğin aç olması iyidir. Çünkü tok karnına banyo yapılması bazen bebeklerin kusmasına neden olabilir. Yine banyo bebeklerin rahatlamasını sağladığı için uyku öncesi yaptırılması bebeğin uykuya geçişini kolaylaştırabilir. Banyo için gerekli malzemeler şunlardır;
Silme Banyosu Silme banyosu yaptıracağınız odayı ısıtın. Temiz bir havlu üzerine bebeğinizi çıplak olarak yatırın. Sadece bezinin bağlı olması yeterlidir. Yumuşak bir bez veya pamuk parçasını temiz ve ılık bir su ile ıslatın. Önce yüzünden başlayarak bütün vücut parçalarını ayrı ayrı silerek bir yandan da havlu ile hafifçe kurulayın. Cildin kurumasını önlemek için uygun bir nemlendirici ile cildini nemlendirin. Daha sonra giysilerini giydirin.
Küvette Banyo Banyo malzemelerini hazırlayın. Daha sonra küvet içerisine yaklaşık 5 cm su koyun. Bebeğinizi banyo filesinin üzerine yatırın. Suya önce ayakları daha sonra vücudu değecek şekilde sokun. Önce gövdesini en son başını yıkayın. Özellikle yüzüne çok su gelmemesine dikkat edin, çünkü bebekler nefes almakta zorlanabilir ve banyodan korkabilir. Daha sonra bütün vücudu saran bir havlu ile kurulayın.
Nemli kalarak pişik olmasını önlemek için koltuk altı, kasıklar ve çene altı gibi kıvrım yerlerinin kurulanmasına dikkat edin. Son olarak bebekler için uygun nemlendirici ile cildi nemlendirip temiz giysiler giydirin.
Bebeklerin uyku sırasındaki güvenliği ani beşik kaybı riski nedeniyle (sudden infant death-SIDS) önemlidir. Bu nedenle bebeğinizi sert bir yatakta ve yastıksız yatırın. Bunun dışında bebeğiniz ile birlikte aynı odada ama farklı yatakta yatın, üstüne çok ağır örtüle örtmeyin, terleyecek kadar kalın giydirmeyin, yatağında oyuncak veya yastık bırakmayın anne sütüyle besleyin ve yanında sigara içmeyin.
Bebeğinizin kulak bakımı için özel bir şey yapmanıza gerek yok. Kulak çubuğu kullanmadan sadece dış kısmını temizlemeniz yeterli olur. Bebeklerin kulak yoları düz olduğu için bebeğiniz banyosu sırasında kulaklarını kapamanıza gerek yoktur.
Bebeğinizin tırnaklarını bebeğin sakin ve uykulu olduğu bir zaman kesmek daha dorudur. Kestikten sonra kağıt bir törpü ile tırnakları törpüleyin. Ucu küt olan makas şeklinde olan bir tırnak makasının tercih edilmesi daha uygun olur.
Bebeklerin tırnakları için yapılacak tek bakım tırnaklarının kesilmesidir. Bunun için bir bebek tırnak makası veya küt burunlu bir makas (tırnak kesimi için) ile yumuşak bir kağıt törpü kullanmanız yeterli olur. Ancak makas veya diğer kesme aletlerini kullanırken dikkatli olmalısınız çünkü yanlışlıkla bebeğinizin parmaklarında kesilme ve kanamaya neden olabilirsiniz. Bu nedenle tırnak kesimi için en uygun zaman genellikle yenidoğan bebeklerin sakin ve rahatlamış olduğu banyo sonrası olmalıdır. Ancak bebeğiniz uyurken ve emzirmesi sonrası rahatlamış olduğu zamanlarda da tırnağını kesebilirsiniz.
Tırnaklar kesilirken bebeğin elini sıkıca tutmak, etli kısmı biraz geriye doğru çekerek tırnakları kısa ve düz kesmek gerekir. Tırnaklar kesildikten sonra tırnak kenarlarının keskinliğinin kağıt bir törpü ile törpülenmesi bebeğin kendisini çizerek yaralamasını önler.
Bebeklerin el tırnakları genellikle hızlı uzar ve haftada bir kesilmesi yeterlidir.
Ayak tırnakları daha yavaş uzar ve ilk aylarda yumuşaklardır. El tırnakları gibi kısa tutulması gerekmez ve ayda bir kesilmesi yeterli olur. Ancak bebeğiniz büyüdükçe, ayak tırnakları da sert ve uzun hale gelir. Tırnak batması olmaması için düz kesilmesi gerekir.
Tırnak keserken bazen bebeklerin cildinde ufak yaralanma ve kanamalar olabilir. Böyle bir durum ile karşılaşırsanız kanayan yere temiz bir gazlı bez ile bastırmanız ve kanamayı durdurmanız yeterli olur.
Bebeğinizin ağız bakımı için özellikle de anne sütü alıyorsa özle bir bakım yapmaya gerek yoktur. Ama ağız içinde beyazlaşma yani pamukçuk dediğimiz durum olursa o zaman karbonatlı bakım ve doktorunuzun önerdiği damlaları kullanabilirisiniz.
Cildinin hava almasını sağlayan yumuşak terletmeyen kolay yıkanabilen pamuklu kıyafetler tercih edilmelidir. Önden çıt çıtlı veya fermuarlı, kolay giydirilip çıkarılan kıyafetler olmalıdır.
Yenidoğan bebeklerde; göbek bağı bakımı, alt değiştirme, burun tıkanıklığı, göz bakımı, tırnak bakımı, kulak temizliği, banyo ve bebek kundağı için detaylı bilgi için aşağıda ki bölümlere göz atabilirsiniz.
Bebeklerin kundaklanması çok eski yılardan beri kullanılan bir yöntemdir. Pek çok aile büyüğü bebeklerin kundak yapılması gerektiğini savunurlar. Gerçekten kundak sayesinde bebekler vücutları çevresinde bir baskı hisseder ve bu baskı hissi ona güven duygusu verir. Tıpkı anne karnında ki gibi sıkışık bir ortam yaratır. Ayrıca henüz ilk aylarda gelişmemiş olan motor sistemleri nedeniyle sıçrama refleksleri sırasında oluşan boşlukta kalma hissini de hafifletir. Bunun dışında çok yorulmuş ve çok fazla uyarılmış bebeklerin sakin kalmasında da yardımcı olur.
Kundak yaparken özellikle bebeği çok sıkı sarmamak gerekir. Bebeğin kol ve bacaklarını oynatabileceği şekilde gevşek bir şeklide kundak yapılmalıdır. Özellikle bacakların çok sıkı sarılması kalça çıkılığı açısından risk yaratabilir. Yine bazı bebekler ellerinin çok sıkı sarılmasını istemez. O zaman elleri dışarıda kalacak şekilde gevşek kundak yapılması daha uygun olur. Kullanacağız malzeme ince bir battaniye veya musli bezi gibi yumuşak olması gerekir. Çok kalın ve ağır olan ve bebeğin aşırı ısınmasını neden olan örtüler kullanılmamalıdır.
Bebek büyüdükçe ve özellikle el kol hareketleri artıp kundağı açmaya başladıkça kundak yapılmasının bırakılması uygun olur.
Kısacası kundaklama bebekleri sakinleştirir, daha az ağlamasını sağlar, uykusunu düzenlerler, güven duygusu verir, sıçramalarını önler, anne karnında ve kucakta olma hissi yaratır. Bu nedenle doğumdan sonraki ilk aylarda bebeklerinize çok sıkı olmayacak şekilde kundak yapabilirsiniz.
