Halk arasında 'gece yanığı hastalığı' olarak da bilinen zona, oldukça ağrılı bir cilt hastalığıdır. Her yaşta meydana gelebilen bu hastalık, yaygın olarak düşük bağışıklığı bulunan 50 yaş ve üzeri bireylerde görülür. Bu yazımızda, zonanın belirtilerini ve tedavi yöntemlerini sizler için derledik.
Zona, cilt yüzeyinde varicella zoster ismindeki virüs nedeniyle oluşan kızarıklıklar ve ağrı şeklinde görülen bir sinir enfeksiyonudur. Normalde vücudun herhangi bir yerinde görülebilen hastalık, sıklıkla gövdenin sol veya sağ tarafını saran bir kabarcık şeklinde oluşur.
Suçiçeğine neden olan varicella zoster virüsü zona hastalığına da yol açar. Çocuklukta geçirilen suçiçeği virüsü hastalık bittikten sonra, kişinin beynine veya omuriliğine yakın olan sinir dokularında inaktif olarak durur. Yıllar geçtikten sonra varicella zoster aktif hale gelerek zonanın oluşmasına neden olabilir. Bu yüzden geçmişte suçiçeği geçiren kişilerde zona görülme olasılığı oldukça yüksektir. En fazla 50 yaş üzerindeki bireylerde görülür. Hastalığın hayati bir riski bulunmasa da, kişiye çok acı veren bir rahatsızlıktır.
Zona suçiçeği virüsü olan varicella zosterden dolayı ortaya çıkar. Çocukluk çağında suçiçeği geçiren kişilerde yüksek ihtimalle zona görülebilir. Fakat suçiçeği olan herkes zona geçirecek denilemez. Suçiçeği bittikten sonra virüs vücutta uykuya geçer, aktifleştikten sonra ise cilde giden sinir yolarında zonaya neden olabilir. Hastalığın nedeni henüz kesin olarak bulunamamıştır. Bir görüşe göre, yaşlanan kişilerin bağışıklık düzeyi azaldıkça enfeksiyonlara yakalanma olasılığı da artar şeklindedir. Verilere göre de zona yaşlı ve bağışıklığı düşük olan bireylerde daha fazla görülür. Zona bulaşıcı bir hastalık değildir. Fakat enfekte olan kişide meydana gelen döküntülü açık yaralara temas eden kişilere hastalık bulaşabilir. Ancak virüs bulaşan kişide bu hastalık suçiçeği olarak meydana gelir, zona olarak geçirilmez.
Daha önce suçiçeği geçiren kişilerin hayatlarının bir döneminde zona geçirmesine neden olabilecek risk faktörleri bulunur:
Birçok kişide zona belirtileri vücudun belirli bir bölgesinde ve küçük bir alanda meydana gelir. Bu bölgede genellikle cilt üzerinde döküntülü lezyonlar oluşur. Bu döküntülerin oluşmaya başlaması ile gelişen belirtiler şu şekildedir:
Bu döküntü suçiçeği ile benzerdir ama suçiçeği gibi tüm vücuda yayılmaz. Zona döküntüsü sırt, kalça, boyun, yüz, kalça veya gövde gibi belirli bir bölgede görülür. Gözde oluşan tipine optik zona denir. Ağrılı göz iltihaplanmasına yol açan gözde zona belirtileri; geçici veya kalıcı görme kaybı gibi tehlikeli etkilere neden olabilir. İçi sıvı dolu veziküller şeklinde oluşan döküntüler yanı sıra başka belirtilere de neden olabilir. Bunlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir:
Zona hastalığına tanı konulması için öncelikle hastanın tıbbi öyküsü dinlenir ve hastaya çeşitli sorular yöneltilir. Daha sonra fiziki muayene yapılır. Muayenede hastanın vücudundaki yaralar incelenir. Bazı vakalarda ise bu yaralardan doku kazıma veya kültür örneği alınarak laboratuvar incelemesine gönderilebilir.
Normalde zonanın belirli ve kesin bir tedavisi yoktur. Ancak bazı antiviral ilaçlar hastalığın hafif geçmesine ve komplikasyon geliştirme riskinin düşmesine yardımcı olabilir. Yanı sıra hekimin reçete edebileceği ağrı kesici krem veya tablet ilaçlar hastalık sürecinde ağrının şiddetini azaltabilir. Zona hastalığının tedavisi devam ederken hastaların alkol tüketiminden kaçınması gerekir. Aksi takdirde ilaç etkinliği azalabilir veya yaşlı kişilerde baş dönmesi riski oluşmasına neden olabilir.
Zona virüsü genellikle 2-6 hafta arasında meydana gelerek kendiliğinden geçer. Fakat virüs vücudu terk etmediği için özellikle bağışıklığı zayıf olan kişilerde hastalığın tekrarlama olasılığı yüksektir.
