K vitamini, kanın pıhtılaşmasında oldukça önemli görevlere sahiptir. Eksikliği olması durumunda kanama, pıhtılaşma bozuklukları ve buna bağlı olarak vücudun birçok doku ve organında bozukluklar gelişebilir. K1 ve K2 olmak üzere iki alt türü olan K vitamini, koyu yeşil yapraklı sebzeler başta olmak üzere bitkisel veya hayvansal birçok besinde mevcuttur. Peki, K hangi besinlerde bulunur? K vitamini eksikliği neden olur? Detaylar yazımızda.
K vitamini, vücutta kanın pıhtılaşması için ihtiyaç duyulan ve yaraların iyileşmesine destek sağlayan bir vitamin grubudur. Ayrıca kemik metabolizmasında da çeşitli görevleri olan protrombin ismindeki proteinin üretimi için de gereklidir.
K vitaminin 3 ana tipi bulunur. Ispanak ve lahana gibi yeşil yapraklı sebzelerden bulunan K1, bağırsaklarda doğal olarak meydana gelen K2 ve sentetik ve suda çözünen formu K3 vitaminidir. K vitamini eksikliği olması durumunda kanın pıhtılaşma süresi uzar ve bu sebeple nedensiz kanama ya da aşırı kanama gibi problemler doğabilir.
K vitamini eksikliği en çok yenidoğan bebeklerde olur. Bu eksikliğe sebep olan etkenler şu şekilde sıralanabilir:
Yetişkinlerde K vitamini eksikliğinin nedenleri ise şu şekildedir:
K vitamini eksikliğinde görülen en ciddi belirti kanamadır. Ayrıca bu kanamanın yara ya da kesikten dolayı gelişmesi gerekmez. Sağlam doku ve organlardan da meydana gelebilir. K vitamini eksikliğinin fazlaca olduğu yenidoğanlarda aşağıdaki belirtiler görülebilir:
K vitamininden ötürü yenidoğanda gelişen hastalığa yenidoğanın hemorajik hastalığı denilir. Bu rahatsızlık çoğunlukla hayatın ilk 1-7 günleri arasında görülür. Hastalığın 2-12 hafta sonra yaşanabilen geç formu da mevcuttur. Bu hastalık çoğunlukla anne sütü ile beslenen ve K vitamini verilmemiş bebeklerde oluşur.
Yetişkin bireylerde oluşan K vitamini eksikliği belirtileri ise şu şekilde sıralanabilir:
K vitamini eksikliği ile ilgili şikayeti olan hastadan ilk olarak tıbbi öykü alınır. Risk grubunda olup olmadığına bakılır. Risk grubundaki kişiler; kan sulandırıcı ilaç kullananlar, antibiyotik kullananlar, yağ emilimini sekteye uğratacak hastalıkları bulunan kişilerdir. Sonrasında şikayetlere K vitamini eksikliğinin sebep olup olmadığını anlamak adına protrombin zamanı (PT) testi denilen pıhtılaşma testi yapılabilir.
Protrombin zamanı (PT) testi: Kanın pıhtılaşmasının ne kadar zaman aldığını ölçer. Bu anlamda kişiden alınan kan numunesinin eklenen kimyasallara nasıl tepki verdiği ölçülür. Kan pıhtılaşma zamanı ortalama 11-13, 5 saniyedir. Ancak bu aralıktan uzun sürerse K vitamini eksikliği olduğu söylenebilir. Ayrıca bazı laboratuvarlarda Uluslararası Normalleştirilmiş Oran (INR) testi de tercih edilebilir. Dünya üzerindeki farklı laboratuvarların sonuçlarını kıyaslayan bir ölçeğe göre testin normal INR değeri, 0, 9 -1, 1 aralığındadır. Kan sulandırıcı ilaç alan kişilerde ise INR değeri 2 -3, 5 olabilir.
Tüm testler sonucunda pıhtılaşma bozukluğu tanısı olan vakalarda başka bir sebep mevcut değilse, K vitamini eksikliği teşhisi konur.
Yenidoğanlarda K vitamini eksikliğini önlemek için bebek doğar doğmaz K vitamini iğnesi yapılır. 1 mg ve kas içine doz şeklinde uygulanır. Nadiren sonrasında kanama belirtileri olan bebekler için ilave doz da yapılabilir.
Yetişkinlerde K vitamini eksikliği tedavisi ise problemin ciddiyetine ve sebep olan hastalığa bağlıdır. Hayati kanamalarda ilk olarak hastaya taze donmuş plazma verilip sonra K vitamini uygulanabilir. Yetişkinlerde K vitamini cilt altına veya kas içine yapılır. K vitamini enjeksiyonu sonrasında protrombin zamanı normalleşmezse karaciğer yetmezliği ya da damar içi pıhtılaşma düşünülebilir.
Şayet anama çok şiddetliyse diğer hastalıkları dışlamak amacıyla hematoloji ve gastroenteroloji konsültasyonu istenebilir. Kanama yapan diğer kan hastalıklarının ayırıcı tanısını Hematolog yaparken, gastroenterolog inflamatuvar bağırsak hastalıkları, karaciğer yetmezliği ve malabsorbsiyon gibi rahatsızlıkların ayırıcı tespitini yapabilir.
Ağır ve uzun süre diyet yapılmamalıdır. Çünkü sağlıklı ve dengeli beslenen kişilerde genellikle K vitamini eksikliği oluşmaz. K vitamini çoğunlukla bitkilerde bulunur. K vitamini yönünden zengin besinler şu şekilde sıralanabilir:
Kadınlar için günlük vitamin K miktarı 90 mcg/gün önerilirken, erkeklerde 120 mcg/gün önerilir.
Yenidoğanlara doğumu sonrası 6 saat içinde kas içine 1 mg K vitamini enjeksiyonu yapılmalıdır. K vitamini verilmesinde bir risk bulunmaz. Doğumda K vitamini enjeksiyonu yapılmayan bebeklerde beyin kanaması ciddi kanamalar meydana gelebilir. Ülkemizde de K vitamini uygulaması tüm sağlık kuruluşlarında rutin bir uygulamadır.
