Öz saygı, kulağa basit bir kelime gibi gelse de, kişilerin psikolojik sağlığı ile ilgili önemli ipuçları veren bir terimdir. Öz saygı eksikliği, bireyi hedeflerinden tutunda bir kişiye karşı kolayca istediğini söylemekten dahi alıkoyabilir. Peki, özsaygı nedir? Özsaygı eksikliği nasıl anlaşılır? Özsaygıyı artırma yolları nelerdir? Detaylar yazımızda.
Öz saygı, kısaca bir kişinin kendi değerleri hakkındaki tutum ve davranışlarını ifade eder. Bir bireyin, kendisine verdiği değerin ölçüsünü ve kendisini ne derece onaylayıp takdir ettiğini veya sevdiğini belirleyen bir çeşit ölçüt olarak da kabul edilebilir. Öz saygıyı bazı faktörlerin etkilediğine sair düşünceler bulunur. Bu etkenler şu şekilde sıralanabilir:
Diğer önemli bir nokta ise öz saygının sabit olmadığıdır. Kişinin kendisi ile ilgili olan tutumları değiştirilebilir ve ölçülebilir, yani kişi kendi öz saygısını test edebilir ve geliştirebilir. Dolayısıyla sonuçlar ne kadar doğru ve olumlu ise kişinin kendine duyduğu saygı ve öz değeri de bir o kadar yüksektir. Öz değeri olumlu olan bireyler psikolojik açıdan sağlıklı görülürler.
Öz saygıyı önemli kılan sebep hayattaki motivasyon ve başarı gibi hallerde güçlü bir etkiye sahip olmasıdır. Kişideki öz saygının düşük olması sosyal ortamlarda (okul, iş vs…) başarılı olmasına engel teşkil edebilir. Çünkü bu şekilde hisseden bir kişi herhangi bir işi başarabileceğine inanmayabilir. Dolayısıyla bu hisler yaptığı işlere ve hareketlerine yansır. Yanı sıra sağlıklı bir öz saygıya sahip olmak başarıya ulaşma konusunda yardımcı olur. Bu motivasyona sahip bireyler, olumlu ve iddialı bir tutum sergileyerek hayatlarını bu şekilde yönlendirebilirler.
Kişinin kendisine karşı olumsuz ve sağlıksız tutum sergilemesi özsaygı eksikliği yaşadığı anlamına gelir. Bireyin kendinde bulunan bu eksikliği anlaması ise kendisinde oluşan belirtileri fark etmesi ile anlaşılır. Öz saygı eksikliği var olan kişilerde şu durumlar gözlemlenebilir:
Kişi en kısa yolu ile 10 güçlü ve 10 zayıf tarafını bir kağıda yazarak bunları listeleyebilir. Bu sayede kişi kendi özelliklerini daha net görebilir. Kendisine dürüst davranarak her hali ile kendisini kabul etmeye başlamasına yardımcı olabilir.
Yapılmak istenen herhangi bir proje, tatil veya hayal ne olursa olsun kişinin gücünün yetebileceği gerçekçi olan, küçük ve ulaşılabilir hedefler belirlemesi önemlidir. Aksi takdirde olağan dışı derecede yüksek beklentiler oluşturmak ve onlara ulaşamamak kişiyi başarısızmış gibi hissettirir.
Kişi hem başarılarını hem de hatalarını kabul etmelidir. Hiçbir birey mükemmel değildir. Her alanda mükemmel olmaya çalışan kişiler yalnızca hayal kırıklığına uğrar. Bireyin başarılarını onaylaması ve hatalarını tanıması, bu hatalardan ders çıkarıp gelişmesine ve yaşama karşı pozitif bakmasına yardımcı olur.
Hayatın bazı dönemlerinde ya da yaş aldıkça herkes değişebilir. değişiriz. Kişi kendi için anlamlı hedefler belirlemek ve bu hedeflere erişmek için değişken olan benliğine karşı açık olmalıdır.
Kişinin kendisini her açıdan başkalarıyla kıyaslaması olumsuz hislere kapılmasına neden olur. Bilhassa günümüzdeki cilalanmış ve mükemmel bir görünüm tasarlayan sosyal medya, bu anlamda çok kolay bir tuzaktır. Oluşturduğu sahte dünyaya bakarak özenen kişilere özgüven eksikliği aşılama konusunda en büyük tehlikedir. Bu yüzden unutulmamalıdır ki, kişinin kendisini karşılaştırması gereken tek kişi yine kendisidir.
Sürekli kendisini eleştiren olumsuz iç konuşma yaşayan bireylerin bunu daha değişik yollarla yapmasını kedini değersizleştirmenin önüne geçebilir. Örneğin; utanıyorum” demek yerine, ‘adınızı başa ekleyerek utanıyor’ denilebilir. Bu şekilde bir iç konuşma, o anı kendi kendine bir tehdit yerine, bir meydan okuma olarak göstererek kişiye özgüven verebilir.
Kişi tün başarılarına rağmen başarısız olduğunu veya bunların değersiz olduğunu düşünmemelidir. Bu durumun üstesinden gelmenin en iyi yolu ise tüm bireysel başarıların yazılarak listelenmesidir. Bazı başarılar şans olabilir. Ancak her başarı şanstan kaynaklanamaz.
Kişi kendi varlığı ve çoğunlukla belirsiz hissettiği durumlar için düzenli olarak olumlu düşünceler kurmalıdır. Bunun için sık sık zaman ayırılması daha pozitif ve öz güvenli hissetmeye yardımcı olur.
Hayattki başarısızlıklar ve olumsuzlukların her birini kişi için birer öğrenme ve gelişme fırsatıdır. Önemli olan bunlardan ders almak ve aynılarını yapmamaktır. Bu yüzden yeni bir şeyler deneme sonucu oluşan hataları ve olumsuzlukların düşünmeden yanı sıra gelen olumlu getirilere odaklanmak gerekir.
Kişiyi her yaptığı ile aşağı çekmek isteyen, eleştiren kişiler yıkıcı insanlardır. İyi bir durumda bile olumsuz bir konuşma yapan kişilerden uzak kalınması kişinin mental sağlığı açısından yararlıdır. Kişiyi her koşulda kabul eden, gerektiğinde eleştiren, gerektiğinde de takdir eden kişiler ile yakın olmak daha sağlıklıdır.
Kişi saatlerce bir ekrana bakmak ve başkalarının gerçek olmayan yaşamlarını izlemek için daha az, kendini ve dünyayı deneyimlemek ve keşfetmek için daha fazla zaman ayırmalıdır.
Ayrıca, daha fazla yardım ihtiyacı olan kişilere terapi ve danışmanlık alma yolu da öz saygı kazanma açısından önerilebilir. Özellikle psikoterapi seansları öz saygı arttırmak için başarılı uygulamalardandır.
