Yas Süreci Nedir? Yas Süreci Nasıl Atlatılır?

Yas Nedir?

Yas, kişinin aile bireylerinden veya çevresinden çok sevdiği birsinin ölümü ya da herhangi bir yitim ve büyük bir değişimden dolayı hissettiği yoğun üzüntü halidir. Bu süreç bir hastalık hali değildir. Bu yüzden kişinin normal hayatına geri dönebilmesi için yasını yaşaması ve bitirmesi gerekir.

Kişi yas tuttuğunda sosyal çevresi de bu durumdan etkilenir. Örneğin; işinde haftalar boyu devamsızlık yapabilir, arkadaşlarıyla görüşmesini kesebilir. Fakat zaman geçtikçe bu halinde yavaş yavaş düzelme olması kişinin kayıptan önceki yaşamına dönmesi beklenir. Yaşanan kayıp sonrası 3-6 ay gibi bir zaman aralığında kişide bir değişim olmuyorsa veya daha şiddetli bir yas yaşıyorsa depresyondan şüphelenilebilir.

Yas Sürecinin Belirtileri Nelerdir?

Yas sürecinde yaşanan belirtiler kişiden kişiye değişkenlik gösterebilir. Ayrıca yaşanan kaybın büyüklüğü, kişiyle olan bağı gibi etkenlere göre de farklı seyredebilir. Yas sürecinde sık görülebilen belirtiler şu şekilde sıralanabilir:

• Bedensel tepkiler: Baş, göğüs ağrısı ve göğüste sıkışma hissi, nefes darlığı, çarpıntı, boğazda düğümlenme, yutkunma zorluğu, midede kazınma hissi, bulantı, kusma, kabızlık ya da ishal, adet düzensizlikleri, kaslarda seyirme ve kasılmalar, uyku düzensizlikleri, bitkinlik ve halsizlik
• Duygusal tepkiler: Ölümü inkar etme, üzüntü, ağlama, özlem, öfke, sıkıntı, güvensizlik, tedirginlik, delireceği korkusu, yaşama karşı ilgi ve istek kaybı, hiçbir şeyden zevk alamama, hiçbir duygu hissedememe, geleceğe karşı umutsuzluk ve karamsarlık, yalnızlık ve çaresizlik.
• Ruhsal tepkiler: Kaybedilen ölen biriyse hala yaşadığını hissetme, sesini duyma, hayalini görme, yaşam ve ölüm kavramlarını sorgulama
• Bilişsel tepkiler: Ölen kişiyi ve ölümü düşünmeye mani olamama, suçlu hissetme, kendine kızma, pişmanlık duyma, ölüm anını defalarca hatırlama, kararsızlık, dikkatini dağınıklığı ve bellek sorunları
• Davranışsal tepkiler: Amaçsız bir biçimde aşırı hareketlilik, kendini başkalarına yardıma vererek kaybın acısından kaçma, insanlardan uzaklaşma ve görüşmek istememe, ölen kişinin eşyalarına, yönelme ya da bunlardan uzak durmaya çalışma, mezara çok gitme ya da gidememe, alkol ya da ilaç kullanma ve cinsel isteksizlik hali

Yas Sürecinin Evreleri Nelerdir?

Yas tutma şekli kişiden kişiye değişkenlik gösterir. Kişiler arasındaki bu değişkenlik genellikle kişilik yapısına bağlı olmakla birlikte; yaşam deneyimleri, kaybedilen kişinin yas tutan için anlamı, kaybın beklenip beklenmediği, yas halindeki kişinin kayıptan önceki psikolojik hali gibi unsurlar yasın ne şekilde süreceğini belirler. Temel olarak yas 4 evreden meydana gelir:

• 1. Evre: Kişi ölümün gerçekliğini kavramakta zorluk çeker. Yaşadıkları karşısında şaşkın, donuk ve tepkisiz olabilir.
• 2. Evre: Zamanla kişi kaybın acısını hisseder, yoğun üzüntü ve özlem duyar. Kaybı arar ve zaman zaman ağlamalar olur. Öfke, huzursuzluk, korku ve heyecan gibi duyguları karışık şekilde yaşar.
• 3. Evre: Kaybın geri gelmeyeceğini giderek fark eder, ümitsizlik ve çaresizlik hisseder. Bu durumda yorgunluk, bitkinlik, isteksizlik ve ilgi kaybı yaşanır. Bu noktada kişi 1. ve 2. evreyi olağan bir şekilde atlatırsa ve 2. evreden bir zaman sonra depresyona girmeden çıkarsa, doğal bir şekilde hayata uyum sağlar.
• 4. Evre: Aylar geçtikçe kişi ölümün kesinliğini kabullenir, özlem ve üzüntü duygularının yoğunluğu yavaş yavaş azalır. Kişi bu safhada önceki hayatına döner ve yaşamını yeniden düzenler.

Yas ve Depresyon Arasındaki Fark Nedir?

Yas ve depresyon çoğu açıdan kişide aynı etkileri gösterebilir. Mesela iki süreçte de kişi iştahını kaybeder, devamlı mutsuzdur ve uykusuzluk çeker.Ancak yas normal bir süreçtir ve bir rahatsızlık değildir. Bu yüzden bu iki durum arasındaki en büyük fark, yas tutan kişi depresyon belirtileri gösterse dahi kendisine destek verildiği zamanlarda bu etkilerde azalma olması ve belirtilerin zaman içinde azalarak bitmesidir. Depresyonda ise zaman geçse de duygularda farklılık yaşanmaz.Yasta bu duygusal durumu tetikleyici bir durum vardır ve sonucunda kötü hissedilmesi doğaldır. Depresyonda ise kötü hisler geçmediği gibi kötü hissetme kişinin hayatında her duruma yansır.

Yas Tutan Kişi için Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

Yas tutmayı sağlıklı kılabilmek için kişinin ve çevresinin yapabilecekleri şu şekilde olabilir:

• Kayıp yaşayan bireyin tanıdığı ve kendisini dinleyen kişiler ile vakit geçirmesi
• Kişinin duygularını saklamadan dışa vurması, çevresindekiler ile yaşadığı kayıpla alakalı konuşması
• Yas tutan bireyin çevresindekiler tarafından sağlığına dikkat edilmesi, beslenmesine ve uyku ihtiyacının karşılanması konusunda yardımcı olunması
• Yasla baş edebilmek için alkol ya da herhangi bir uyuşturucu madde kullanımından kaçınılması
• Yaşamın devam ettiği gerçeğinin kabul edilmesi düşüncesini kabul etmek zor ve zamanla olsa da geleceğe bağlı kalınması
• Yaşadığı kayıp ile yüzleşmekten kaçmak için yas tutan kişinin yaşamında büyük değişiklikler yapmaması önerilir. Örneğin; işini yenilemek, başka bir yere taşınmak gibi. Bu anlamda ilk olarak kaybı kabullenip hayatına devam etmelidir.
• Yas dönemi ile başa çıkmanın zorlu geçmesi halinde ise profesyonel yardım alınabilir. Bu zayıflık değil yaşama devam etme isteğidir.

Yas Terapisinde Neler Yapılır?

Yaşadığı kayıp sonrası yas sürecinde profesyonel yardım almak isteyenler için yas terapisi yapılabilir. Yas terapisinde amaç, bireyin bu süreçte çözümlenememiş duygularını belirleyerek yasıyla başa çıkabilmesine yardımcı olmak ve bu dönemi sağlıklı olarak tamamlayıp normal hayatına dönebilmesini sağlamaktır.

Bu terapide kişi kaçtığı gerçeklerle yüzleştirilir, yaşadığı çatışmalar çözüm bulur ve bu sayede kişiye yas tutmasına imkan sağlanır. Yas dönemindeki kişi ile çalışırken, hayatının bu kısmından sonra kaybının olmayacağını fakat bu durumun kabul edilmesinin gerekliliği anlatılır. Yapılan terapilerden sonra yas sürecindeki birey gerçeklerle yüzleşerek ölen kişi ile vedalaşır ve yeni hayatına başlayabilir.