Boğmaca Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Boğmaca Nedir?

Bordetella pertussis isimli bakterinin solunum sistemini enfekte etmesi ile meydana gelen boğmaca, bulaşıcı bir solunum yolu enfeksiyonudur. Her yaş grubunda görülebilen bu hastalık, özellikle 1 yaş altı bebeklerde ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Bu yüzden bebeklere yapılan karma aşı dahilinde boğmaca aşısı da yer alır. Yanı sıra 4 yaşındaki çocuklar, ergenlik dönemindeki çocuklar, küçük yaştaki çocuklarla yaşayan veya çocuklara yönelik işte çalışan kişiler için ek dozlar yapılır. Çok eski yıllardan beri salgınlara ve çocuk ölümlerine neden olan bu hastalık aşılanmayla birlikte etkisini kaybetmiştir. Günümüzde hastalık için riskli grup bağışıklık sistemi düşük olan kişiler ve aşı dozları tam olmayan çocuk ve ergenlerdir. Boğmaca hastalığı enfekte kişinin öküsük ve hapşırık damlacıkları yolu ile yayılır.

Boğmaca Nasıl Bulaşır?

Oldukça bulaşıcı bir hastalık olan boğmaca, damlacıklar yolu ile bulaşır. Bordetella pertussis adındaki bakteri hastalığa neden olur. Enfekte olan kişi ile aynı ortamda bulunan kişilere onun hapşırması veya öksürmesi ile geçebilir. Ayrıca hasta ile yakın mesafede bulunmak, öpmek veya sarılmak gibi temaslarda bulaşmaya yol açabilir. Çocuk aşı olsa dahi hastalığı taşıyan kişilerle aynı ortamda bulunmamalıdır. Kişi tedavi olsa dahi hastalık geçtikten sonraki 3 hafta boyunca hastalığı diğer kişilere bulaştırabilir. Mikroba maruz kalındıktan sonra ortalama 7-10 gün sonra hastalık ortaya çıkar.

Boğmaca Belirtileri Nelerdir?

Boğmaca ilk belirtilerinde soğuk algınlığına benzer özellikler taşır. Burun akıntısı, gözlerde kızarıklık ve akıntı, vücut ısısının hafif artması ve boğaz ağrısı gibi şikayetler görülür. Ortalama 1 hafta sonra ise yoğun öksürük nöbetleri meydana gelir. Daha ileri süreçlerde görülen semptomlar ise şu şekildedir:

• Genellikle bir anda başlayarak birkaç dakika süren öksürük nöbetleri görülür. Çoğunlukla geceleri yoğunlaşır. Yoğun kıvamlı bir balgam ve beraberinde kusma oluşabilir.
• Öksürük nöbetleri sürerken ara ara nefes darlığı da gelişebilir. Bu esnada farklı bir ses medyana gelebilir.
• Solunum sırasında belli bir ses gelmesi. Boğmaca akciğerlerde yeteri kadar hava kalmayıncaya kadar devam eden öksürük nöbetlerine yol açabilir. Akciğerde hava kalmayınca alınan nefes şiddetli bir sese sebep olur.
• Dudak ve tırnak yatağında morarmalar oluşması. Küçük çocuklarda oksijen yetersizliği olması halinde siyanoz denilen dudak ve tırnaklarda morarmalar görülebilir.
• Çok küçük bebeklerde öksürük çok belirgin olamayabilir. Ancak kısa süren ve apne denilen solunum durmaları görülebilir. Tehlikeli bir durum olan solunum durması 1 yaş altındaki bebeklerde hastanede tedavi gerektirir.
• Sürekli devam eden öksürük atakları yüzde ve gözlerde basınca neden olur. Bu da kızarıklık ve gözlerde hafif kanmalara yol açabilir.
• Öksürük nöbetleri hastayı yorgun ve halsiz düşürür.
• Yoğun öksürme kusmalara neden olabilir.
• Bazı vakalarda ishal de görülebilir.

Hastalık gençlerde, yetişkinlerde ve boğmaca aşısı olan bireylerde hafif geçer. Hastalığın iyileşmesi yavaş olabilir. Ayrıca öksürük farklı solunum yolu hastalıkları ile belli bir süre sonra tekrarlayabilir.

Bebeklerde Boğmaca Belirtileri

Boğmaca hastalığı 2-3 ay süren öksürük atakları yaparak özellikle bebek ve küçük çocukları fazlasıyla etkiler. 18 ayın altındaki bebeklerde hastalık solunum durmasına sebep olabileceği için yakın takip oldukça önemlidir. Ciddi hastalığı bulunan ve 6 aylığın altındaki bebekler hastalıktan oldukça olumsuz etkilenirler. Bebeklerde görülebilecek boğmaca semptomları ise şu şekildedir:

• Dehidrasyon, vücutta fonksiyon bozulması aşırı su kaybına neden olabilir.
• Kilo kaybı
• Solunum güçlüğü
• Boğmacaya bağlı zatürre
• Böbrek sorunları
• Epileptik nöbetler
• Beyne yeteri kadar oksijen gitmemesinden dolayı beyin sorunları

Daha büyük çocuklarda ise burun kanaması, fıtık, kaburgalarda hasar gibi sorunlar olsa da bebekler kadar kötü etkilenmezler.

Boğmaca Teşhisi Nasıl Konulur?

İlk olarak hastanın detaylı tıbbi öyküsü alınır. Boğmaca şüphesindeki hastada öksürüğün yanı sıra, deri döküntüsü, ateş, halsizlik, kas ağrısı, morarma belirtileri de görülebilir. Kesin teşhis için en önemli tetkik boğazdan kültür alınmasıdır. Ayrıca kan tetkiki de yapılır.

Boğmaca Tedavisi Nasıl Yapılır?

Boğmaca erken teşhis edilmişse antibiyotik tedavisi etkili olabilir. Tedaviye erken başlanması hastalığın diğer kişilere bulaşma riskini de azaltır. Antibiyotik tedavisi ilk 3 hafta verilir. Fakat genellikle geç teşhis edildiği için bu tür vakalarda antibiyotik fayda vermez. Tedavi hastanın yaşına ve enfeksiyonun ne kadar zaman önce başladığına göre farklılık gösterir. Boğmaca 3 hafta önce başlamışsa yalnızca destek tedavisi verilir. Bu aşamada bol sıvı alımı, istirahat ve ateş düşürücü ilaçlar kullanılır. Öksürük ilacı kullanılması bir fayda sağlamaz. Ciddi yan etkileri olabileceği için küçük çocuklar için önerilmez. Yenidoğanlarda ise genellikle solunum durmasına karşı hastanede tedavi yapılır.

Boğmacadan Korunmak için Neler Yapılabilir?

Boğmaca hastalığından korunmak için en etkili yöntem aşı olunmasıdır. Boğmaca olan kişi ile temas eden bireyler aşağıdaki risk grubunda yer alıyorsa antibiyotik tedavisi verilebilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Gebeler
• Sağlık çalışanları
• 12 aydan küçük bebekler
• Bağışıklık sisteminde zayıflık olanlar
• Astım gibi solunum problemi olan hastalığı bulunanlar
• Boğmaca olan biriyle aynı evde yaşayanlar

Boğmaca Aşısı

Ülkemizde uygulanan rutin aşı takvimine göre boğmaca aşısı şu dozlarda uygulanır:

• Gebelikte 20. Haftanın hemen sonrası aşı yapılabilir. Bu sayede bebeğin ilk birkaç haftası korunur.
• Bebeklerde ikici, dördüncü, altıncı ve on sekizinci aylarda beşi bir arada (difteri, tetanoz, aselüler boğmaca, inaktif polio, H. influenza tip b) aşısı yapılır.
• Çocuklara ilkokul 1.sınıfta ek doz olarak dördü bir arada aşı (difteri, tetanoz, aselüler boğmaca, inaktif polio ) önerilir.