Her çocuk kendine özgü kişilik özellikleri ile doğar ve bu gelişim sürekli olarak devam eder. Bu gelişimi etkileyen en önemli unsur ise ailedir. Peki, çocuklarda kişilik gelişimini neler etkiler? Detaylar yazımızda.
Kişilik; bir bireyin davranışları, becerileri, sesi, konuşma tarzı, dış görünüşü ve çevresi ile olan ilişkilerini kapsayan bir örüntüdür. Bu anlamda kişilik, bireyi diğer insanlardan ayıran, onu özel kılan özellikleri içerir. Kişilik gelişiminde doğuştan gelen biyolojik özelliklerin yanı sıra dış çevreden gelen uyarıcıların etkisi de büyüktür. Bu gelişim sürecini bilmek ve nasıl bir yol izlediğini saptamak özellikle ebeveynler için oldukça önemlidir. Çünkü bu şekilde insanların neden birbirinden farklı olduğunu ve gelişen olaylara karşı neden değişik tepkilerde bulundukları anlaşılabilir. Ayrıca kişiliği etkileyen faktörlerin bilinmesi sağlıklı düşünebilen, kendine yetebilen ve bağımsız hareket edebilen faydalı bireyler yetiştirebilir.
Kişilik çoğunlukla karakter ve mizaç terimleri ile karıştırılır. Hatta bu kelimeler ile eş anlamda kullanılır. Ancak bu kavramlar kişiliğin bir parçasıdır.
Çocuktaki kişiliği ve davranışları etkileyen en önemli unsurlardan biri benliktir. Benlik, bireyin kendini görüş ve algılayış tarzıdır. Bu açıdan kişiliğin öznel kısmını meydana getirir. Benliğin oluşumunda yer alan etkenler ise şu şekilde sırlanabilir:
Kişinin Kendi Hakkındaki Kanısı: ‘Ben neyim?’ Bu soruya verilen cevaplarda bazı kişiler; ‘Ben akıllıyım, güzelim, zekiyim’ gibi olumlu cevaplar verirken, bir başka kişi ‘Ben çirkinim, beceriksizim, soğuk bir insanım’ diye olumsuz yanıtlar verebilir.
Kişinin Kendini Kavrayışı: ‘Ben ne yapabilirim?’ kişinin kendinde bulunan yetenekleri ve yeterlilikleri kavramasına verdiği cevaplardır. ‘Ben iyi yazı yazarım, resim yaparım veya matematikte kötüyümdür.’ gibi olumlu veya olumsuz yanıtları içerir.
Topluma Karşı Değer Yargıları: ‘Ben ne yapmalıyım ve ne yapmamalıyım?’ yaşadığı toplumda kendine uygun olarak edindiği değer yargılarına verdiği cevaplardır. ‘Diğer insanlara yardım etmeliyim, hayvanları korumalıyım, kopya çekmemeliyim.’ Kimse görmeden kopya çeksem de olabilir.’ şeklindeki normlardır.
İdealler: ‘Hayattan beklentim nedir?’ Doktor, sanatçı veya iyi bir ev hanımı olmak isterim gibi idealler olabilir.
Benlik çocuk doğduğu andan itibaren şekillenmeye başlar. Küçük bir kısmı kalıtım ile şekillense de büyük bir bölümü çevre ve aile etkileri ile oluşur. Bu nedenle çocuktaki kişilik gelişiminde ailenin tutumu yukarıdaki sorulara daha net ve olumlu cevaplar verebilmesinde kilit rol üstlenir. Çocuğun kendi yeteneklerini keşfetmesi, kendini değerli hissetmesi, çevresi ve kendi adına ne anlam ifa de ettiğini anlamlandırması için yol gösterici olmalıdır.
Çocuklarda kişilik gelişimi doğum ile başlar ve bu süreç 7 yaşına geldiği zaman büyük oranda tamamlanmış olur.
Çocuğunu iyi ve kaliteli bir birey olarak topluma kazandırmak isteyen ebeveynler, doğru bir çocuk gelişimi için çocuklarına yapması ve yapmaması gerekenler hakkında düzenli olarak sözlü öğütler vermenin doğru olduğunu düşünürler. Ancak çocuk için rol model olan anne ve babalar ne yaparlarsa karşılığında çocuklarından onları göreceklerdir. Örneğin; sürekli tartışan ve kavga eden bir ailede büyüyen bir çocuktan sakin ve uyumlu bir kişi olması beklenemez. Yani çocukların bütün kötü alışkanlıklarının, yanlış davranışlarının ve farklı eğilimlerinin ilk sebebi ebeveynlerdir.
