Gluten diyeti, aslen çölyak hastalarının ve gluten intoleransı bulunan kişilerin sağlık sorunu yaşamaması için yapılan bir beslenme düzenidir. Son yıllarda ise popülerleşerek herkesin uygulamak istediği bir diyet halini aldı. Peki, gluten nedir? Hangi besinlerde bulunur? Tüm detayları sizler için yazdık.
Gluten, buğday, arpa, çavdar gibi tahıllardan elde edilen simit ve ekmek gibi ürünlerin yapımında kullanılan hamura elastikiyet kazandıran bir protein grubudur. . Gluten su ile birlikte elastik bir hal alır. Yapışkan bir yapıda olması hamurun mayalanmasını ve pişerken kabarmasını sağlar. Ayrıca katıldığı ürüne çiğnenebilir bir form kazandıran glüten, ürüne gevrek ve beğenilen bir doku oluşturur. Gluteni meydana getiren proteinler, prolamin ve gliadindir. Glutenin sağlığa olumsuz etki etmesinden çoğunlukla gliadin proteini sorumludur. Bağışıklık sistemi glüteni genellikle tolere etse de, glüten hassasiyeti ve çölyak hastalığı olan kişilerde alerjik reaksiyona neden olabilir. Glidain sindirilmesi zor bir proteindir. Bu yüzden bazı kişilerde bağırsak sorunlarına yol açabilir.
Çoğu kişi için sindirim sorunları veya daha ciddi sağlık sorunlarına sebep olabilen glüten sıklıkla, arpa, buğday, çavdar gibi tahıl ürünlerinde mevcuttur. Diğer gluten bulunan besinler ise şu şekilde sıralanabilir:
İşlenmiş gıdaların içine buğday katıldığı için bu ürünlerin birçoğunda gluten bulunur. Bu yüzden glütene karşı intoleransı olan bireylerin bu tip ürünleri tüketmeden önce paketin arkasını okumaları oldukça önemlidir.
Son yıllarda yapılan bazı bilimsel çalışmalara göre glütensiz beslenme biçiminin, kişinin genel sağlık durumunu olumlu yönde etkileyerek dinamik hissetmesine ve kilo vermesine yardımcı olduğu öngörülür. Fakat bazı araştırmalarda da glütensiz beslenmenin sağlık için gerekli olmadığı sonucuna varılır. Araştırma sonuçları, sağlıklı kişilerin glütenden kaçınması konusunda herhangi bir fikir birliğine varmamıştır. Fakat bazı sağlık sorunları bulunanların glütensiz bir beslenme biçimi benimsemeleri gerekir. Bu sağlık sorunları şu şekildedir:
Çölyak Hastalığı: Gluten intoleransının en şiddetli görüldüğü hastalıktır. Otoimmün bir bozukluk olan çölyak hastalığında bağışıklık sistemi glüteni yabancı bir istilacı olarak görür. İnce bağırsağın gluten içeren gıdalara karşı gösterdiği ömür boyu süren bir emilim bozukluğudur. Bu yüzden tek tedavi yöntemi hastaların ömür boyu glutensiz bir diyet uygulamalarıdır. Çölyak hastalığında gluten maruziyetinde kişilerde oluşabilecek semptomlar şunlardır:
Günümüzde bu hastalığın tedavisi için araştırmalar devam etse de en etkili tedavisi sıkı bir gluten diyetidir.
Gluten Hassasiyeti (intolernası): Çölyak dışı gluten duyarlılığı, bireyin çölyak olmamasına karşın glütenin vücudu tarafından tolere edilememesi sonucu alerjik tepki vermesidir. Kesin teşhis için 1-3 ay boyunca gluten diyetten çıkarılır. Eğer bu sürede alerjik semptomlar görünmüyor glutenli beslenince ortaya çıkıyorsa tanı konulabilir. Toplumun ortalama %13’ünde olduğu düşünülen bu durumu teşhis etmek güçtür. Belirtiler ise; baş ağrısı, halsizlik, ishal, karın ağrısı, kabızlık ve mide bulantısı gibi sayılabilir. Bunların yanında depresyon, anksiyete, kas ve eklem ağrıları da bulunabilir. Tek tedavisi glütensiz beslenme biçimidir.
Huzursuz Bağırsak Sendromu (İrritabl Bağırsak Sendromu): Bu rahatsızlığı bulunan bireylerin çoğunluğunda gluten hassasiyeti bulunur. Sendromun semptomları gluten ile beraber artış gösterebilir. Bu yüzden glütensiz bir beslenme ile semptomlarda azalma olabilir. huzursuz bağırsak sendromu belirtileri; gaz, şişkinlik, kramp, karın ağrısı, ishal veya kabızlık olarak bulunur.
Buğday Alerjisi: Yetişkinlere nazaran çocuklarda daha sık görülen bir durumdur. Buğdayda bulunan proteinlerden bir veya birkaçına vücudun aşırı tepki vermesidir. Buğday alerjisi olan kişilerde; ürtiker, bulantı, baş dönmesi, şişkinlik, solunum sıkıntısı, tansiyon düşüklüğü ve bilinç kaybı görülebilir. Bu durumunda tedavisi glütensiz bir beslenme şeklidir.
Gluten diyeti, çölyak hastaları ve glütene karşı vücudunun tepki gösterdiği bireylerin uyguladığı bir beslenme planıdır. Bu diyet ile glütenin vücutta meydana getirdiği rahatsızlıkların ortadan kaldırılması amaçlanır. Glutenden kaçınmak için paketli gıdalarda mutlaka etiketlerin arkasının incelenmesi gerekir. Glutensiz diyet yapanların tüketebileceği gıdalar arasında şu ürünler bulunabilir:
Özellikle çölyak hastalığı olan kişilerin glütensiz beslenme sırasında şu noktalara dikkat etmesi önemlidir:
