Vücutta birçok işlevi olan kolesterol, bir yağ türüdür. D vitamini, hücre zarı fonksiyonlarında görev almaktadır. Hayvansal besinlerde de bulunmaktadır. Türleri nedir? Seviyesi kaç olmalıdır? Detaylar yazımızda.
Kanda bulunan, karaciğer başta olmak üzere böbrek üstü bezleri, ince bağırsak gibi çoğu hücre tarafından üretilen mumsu yapıdaki bir yağ türüdür. Vücut fonksiyonları için oldukça önemlidir. Sağlıklı hücrelerin oluşması ve bazı hormonlarla birlikte D vitaminin oluşumu için kolesterol gereklidir.
Hayvansal besinlerde bulunmaktadır. Bu tür besinlerin tüketimiyle de vücuda alınır. Suda çözünememektedir. Buna bağlı olarak kana tek başına geçemez, vücuda dağılamaz. Taşınmasına yardım amacıyla lipoproteinler üretmektedir. Lipoproteinler, yüksek yoğunluklu (HDL) ve düşük yoğunluklu (LDL) olarak iki gruptadır.
Yüksek yoğunluklu (HDL), kolesterolün dokular ve karaciğer içerisindeki taşınmayı gerçekleştirir. Düşük yoğunluklu (LDL) ise kan dolaşımındaki taşımayı üstlenmektedir. Toplam kolesterol, kandaki bu iki grubun toplamı anlamına gelir.
Vücutta birçok işlevi vardır. Seviyesinin normalin üstüne çıkması kalp, damar hastalıkları, safra kesesi hastalıkları gibi hastalıklara neden olabilir. Değerlerin kanda yüksek olması durumunda damarda sertleşme, kan damarlarında yağ birikintilerinin oluşmasına neden olabilir. Büyüdükleri zaman ise damarlardan yeteri kadar kan akmasına engel olur.
Kan seviyesinin yükselmesine neden olduğundan dolayı bazı belirtiler gösterebilmektedir. Genellikle rastlanılan belirtiler şu şekildedir:
Göğüs ağrısı
Yüzde ve göz çevresinde sarı yağ bezeleri
Halsizlik
Yorgunluk
Yaraların geç iyileşmesi
Solgun görünen cilt
Ciltte lekelenmeler
Deri altında yağ birikimi
Nefes darlığı
Vücutta bazı bölgelerde morarmalar
Kötü kolesterol olarak ta bilinen LDL, vücutta enerji amacıyla kullanılan yağ türlerinden trigliseridleri atardamarlara taşır. Bu kolesterolün yüksek olması durumunda arterlerin duvarlarında zamanla ateroskleroz yani damar sertliğiyle birikmeye başlar. Bazı durumlarda birikmeler sonucunda pıhtı atması yaşanmaktadır. Pıhtı atması kalbe giden damarları tıkayabilir bu durum kalp krizine neden olabilir. Pıhtı beyne giden damarları da tıkayabilir bu durumda da felç olma ihtimali söz konusu olabilir.
LDL seviyesi 130 mg/DL altı ideal kabul edilmektedir. 130-159 mg/DL sınır, 160 mg/Dl arasında olması ise yüksek kabul edilmektedir.
Ldl Yüksekliği Belirtileri
Damar tıkanıklığı, kalp hastalıklarına yakalanma riski fazladır. Damar duvarlarına yapışır bu yüzden kan akışı zayıflar. Bu durum kalp hastalıklarına neden olur. Yükselten risk faktörleri şu şekildedir:
Stres
Doğru beslenmeme
Sigara kullanımı
Alkol kullanımı
Fazla kilo
Genetik
Çoğunlukla sessiz seyreder. LDL testiyle tespit edilmektedir.
Genellikle vücudun sağlıklı olduğunu gösterir.
İyi kolesterol olarak bilinen HDL, kolesterolün vücuttan atımı için karaciğere geri gönderilmesine yardım eder. Böylece atardamarlarda kolesterol plaklarının birikmesini önlemeye yardımcı olur.
HDL seviyesi 40 mg/Dl altındaysa risklidir. Kadınlar ve erkeklerde bu oran değişiklik gösterebilmektedir. Kadınlarda 40 mg/dl, erkeklerde 50mg/dl üzerinde olmalıdır.
Çoğunlukla kan tahlili ile düşüklük tespit edilir. Test sonuçlarında sorun yaşanmaması için tahlil öncesi 8 ila 12 saat arası aç olunmalıdır. HDL ‘nin düşük olmasıyla LDL yüksek çıkabilir. Aile geçmişinde kan yağlarının yüksek olması, diyabet, yüksek tansiyon (hiper tansiyon), çeşitli böbrek ve karaciğer hastalıkları gibi hastalıkların olması neden olabilir.
Normalin çok üstünde olmaması durumunda bir sorun oluşturmamaktadır. Normal yüksekliği kalp sağlığının iyi düzeyde olduğunu gösterebilmektedir.
Kalp rahatsızlığı riski olmayan kişilerde lipid testi sonucunda toplam değerler şu şekildedir:
Toplam kolesterol 200 mg/dl altında olması ideal
200-239 mg/dl arasında olması sınır
240 mg/dk üzeri ise yüksek olduğunu gösterir.
Yüksek kolesterol çoğunlukla belirti göstermemektedir. Bu yüzden aralıklı olarak test yapılması gerekmektedir. Bu testle birlikte trigliserid değerlerinin de kontrolü önemlidir. 35 üstü erkekler ve 45 yaş üstü kadınların düzenli test yapması faydalıdır. Risk faktörlerinin görülmesi durumunda doktora danışılması tavsiye edilmektedir.
Tek başına kolesterol seviyesi değerlendirilmemelidir. Bununla beraber kalp hastalığı için diğer risk faktörleri de değerlendirilmelidir.
Genellikle standart olarak kabul edilen, herhangi bir kalp rahatsızlığı olmayan bireylerde değerler şu şekildedir:
200-239 mg/Dl arası sınır
240 mg/Dl arası ise yüksek kolesteroldür.
Kalp ve vücut sağlığı için sağlıklı ve düzenli yaşam şekline geçilmelidir. Diyet uygulanabilir. Böylece LDL yükselmesi ve HDL değerlerinin sağlıklı bir seviyede kalması sağlanır. Ayrıca şu yöntemler önemlidir:
Düzenli egzersiz
Sigara kullanmama
Doktorun önerileriyle ya da diyetisyen eşliğinde diyete başlanılabilir.
Doktor gözetiminde veya bir diyetisyen eşliğinde diyet uygulanmalıdır. Bunun haricinde tercih edilmesi önerilen besinler ise şu şekildedir:
Kepekli tahıllar
Meyve ve sebze ağırlıklı
Hayvansal yağların azaltılması
Kızartmalar yerine fırınlanmış, ızgarada pişmiş ürünleri tercih etmek
Omega-3 içerikli yiyecekleri tercih etmek
Kiloyu korumak ve fazla kiloları vermek
Alkol, sigara ürünlerini tüketmemek
Stres yönetimi
