Kişinin genel sağlık hali ve yaşam kalitesini etkileyen uyku düzeninin bozulması, uykusuzluk veya insomnia olarak tanımlanır. Uyku bozukluğu hastalıklarının sık görülen bir türü olan insomnia, bireyin uykuya dalma konusunda zorlanmasına neden olur. Meydana gelen bu durum kişide; işte ya da okulda daha düşük performans, araba kullanırken kaza yapma riski veya depresyon gibi birçok soruna yol açabilir. Peki, uykusuzluğa ne iyi gelir? Detaylar yazımızda.
Uykusuzluk (insomnia), uykuya dalmayı ve uykuda kalmayı zor kılan veya çok erken uyanmaya ve sebep olan yaygın bir uyku bozukluğudur. Uykusuzluk hastalığı bulunan kişiler, uyandıkları zaman kendilerini çok yorgun hissederler. Uykusuzluk yalnızca enerjiyi ve ruh halini değil, sağlığı, iş verimini ve yaşam kalitesini de azaltabilir. Sağlıklı bir erişkin bireyin ne kadar uykuya ihtiyacı olduğu bireyden bireye değişse de uzmanlar yedi ila sekiz saatin yeterli olduğu kanısındadırlar.
Birçok kişi, hayatının bir döneminde günler ya da haftalar süren kısa süreli (akut) uykusuzluk ile karşı karşıya kalabilir. Böyle haller genellikle stres ya da travmatik bir olay neticesinde gözlenir. Fakat bazı kişiler bir ay ya da daha uzun süren (kronik) uykusuzluk yaşayabilirler. Uykusuzluk kendi başına birincil sorun olabilir ya da farklı bir tıbbi durum veya kullanılan ilaçlardan dolayı meydana gelebilir.
Uykusuzluk ile ilgili semptomlar şu şekilde sıralanabilir:
İnsomnia, tek başına bir sorun olarak görülebileceği gibi astım, artrit, depresyon, mide yanması ve kanser gibi birçok hastalıktan dolayı da oluşabilir. Yanı sıra kullanılan ilaçlar ve alkol de insomniaya neden olabillir. Fakat uykusuzluk genellikle yaşanan olaylar, stres ve uyku düzenini bozan alışkanlıklardan kaynaklanır. Kronik insomniaya neden olan ve yaygın olan etkenlerin bazıları şekilde sıralanabilir:
Sağlık Sorunları: Kronik ağrı, kalp hastalıkları, astım, diyabet, gastroözofageal reflü, hipertiroidi, parkinson ve Alzheimer gibi birçok hastalık, insomniaya neden olabilir. Uyku Bozuklukları: Bireyin uyku esnasında belirli bir süre ile solunumunun durmasına sebep olan uyku apnesi gibi bazı hastalıklar insomniaya yol açabilir.
Psikolojik Hastalıklar: Kaygı bozukluğuna etken olan birçok psikolojik hastalık tipi veya yalnızca depresyon insomniaya neden olabilir.
Stres: İş, okul veya aile hayatında karşılaşılan sorunlar ve endişeler, gece saatlerinde bireyin düşüncelerinin aktif kalmasına neden olabilir. Yanı sıra ölüm, yaralanma, boşanma veya işten çıkarılma gibi travmatik durumlar da kişinin stres seviyesinin artmasına ve bu etkenler de insomniaya yol açabilir.
Seyahat: Bilhassa kıtalar arası seyahatlerde oluşan jet lag gibi durumlar bireyin uyku ve uyanıklık düzeninden sorumlu olan sirkadiyen ritimlerin bozulmasına neden olur. Bozulan vücut düzeni insomniaya yol açabilir. Yanı sıra kısa aralıklı olarak değişen vardiyalarda çalışmak da uykusuzluğa sebep olabilir.
Uyku Düzeninin Olmaması: Düzensiz saatlerde yatmak ve kalkmak bireyin uyku düzeninin bozulmasına yol açar. Yatmadan önce aktif olmak, televizyon izlemek, telefonla zaman geçirmek ve video oyunları oynamak gibi fiiller de uyku düzenini bozan etkenlerdendir.
Kötü Beslenmek: Geç saatlerde yenen yemek, kişinin genel sağlığını ve uyku kalitesini de bozar. Uyku saatine yakın bir saatte yenen yağlı, baharatlı ve ağır yemekler, mide ekşimesi ve reflü gibi sorunlara yol açarak kişinin uykuya dalmasını zorlaştırır. Ayrıca gece uyanmalarına neden olabilir.
İlaç Kullanımı: Kullanılan bazı ilaçlar yan etki olarak uykusuzluğa yol açabilir. Antidepresan, tansiyon, astım ilaçları ve bazı ağrı kesici türleri gibi birçok ilaç, bu anlamda sayılabilir.
Alkol, Sigara ve Kafein Kullanımı: Çay, kahve ve gazlı içecek çeşitlerinin uykuya yakın saatlerde içilmesi tüketilmesi, kişinin uykuya dalmasını zorlaştıran nedenlerdendir. Bir diğer uyarıcı olan nikotin ve alkol de uyku problemi için ideal bir zemin hazırlar.
Her kişi ara sıra uykusuzluk problemi yaşayabilir. Fakat aşağıdaki özelliklere sahip olan bireyler daha yüksek oranda bir uykusuzluk riski altındadır:
Kadınlar: Adet dönemi sırasında ve menopoz döneminde oluşan hormonal değişiklikler uykuya etki edebilir. Menopoz sürecinde gece terlemeleri ve sıcak basmaları çoğunlukla uykuyu etkiler. Hamilelikte de uykusuzluk yaygın oluşan bir durumdur.
60 yaşın üzerindekiler: Uyku düzeni değişimi ve olası sağlık sorunlarından dolayı uykusuzluk yaşlanmaya bağlı artış gösterebilir.
Ruh sağlığı bozuklukları veya fiziksel sağlık durumları: Zihinsel ya da fiziksel sağlığı etkileyen birçok konu uykuyu da bozabilir.
Stres: Stresli zamanlar ve durumlar geçici olarak uykusuzluğa sebep olabilir.
Düzensiz yaşam: Örneğin; işte vardiya değişimi gibi durumlar uykuda problemlere neden olabilir.
Uyku, sağlıklı bir beslenme ve düzenli egzersiz kadar önemlidir. Uyku bozukluğu nedeni ne olursa olsun, kişinin uykusuz kalması onu hem zihinsel hem de fiziksel olarak etkileyebilir. Bu da uykusuzluk çeken bireylerin, iyi uyuyan kişilere göre daha düşük bir yaşam kalitesine sahip olmasına neden olur. İnsomnia komplikasyonları şu şekilde sıralanabilir:
Düzenli uyku için bazı alışkanlıklar edinmek, uykusuzluğun engellenmesini sağlayabilir ve sağlıklı uykuyu destekleyebilir:
Kişinin durumunuza bağlı olarak, uykusuzluk hastalığı nedeninin teşhisi için aşağıdakiler yapılabilir:
Uykusuzluğa ne iyi gelir? pek çok insanın dile getirdiği bir sorudur. Uykusuzluğu tedavi edebilmek için reçeteli ve reçetesiz bulunan ilaçların yanında farklı terapiler ve tedaviler yer alır. Bunlar şu şekildedir:
