Şema terapi, kişilerin yaşamlarındaki olumsuz düşünce, his ve davranış kalıplarının kökenlerini ve bu kalıpların nasıl geliştiğini anlamalarına yardımcı olan bir psikoterapi türüdür. Şemalar, kişilerin çevresinde yaşadıkları durum, olayları algılama, yorumlama ve tepki vermesine yardım eden zihinsel durumlardır. Peki "Şema terapide ne yapılır?" merak ettikleriniz yazımızda.
Şema terapi, kişilerin zorlu yaşantılarından kaynaklı duygu, davranış ve düşüncelerindeki kalıpları değiştirerek daha sağlıklı bir yaşam sürmelerini hedefleyen bir psikoterapi yöntemidir. Kişinin genellikle çocukluk çağındaki olumsuz deneyimlerden kaynaklanan "şemalar" olarak adlandırılan temel inanç sistemlerini tanımlar. Şemalar, kişinin dünyayı algılamasına, başkalarına karşı tutum ve davranışlarına şekil veren, kişiye özgü bir yapıdır.
Şema terapisi, kişinin bu olumsuz kalıpları fark etmesine, onları nasıl değiştirebileceğine dair yeni beceriler öğrenmesine ve daha sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemesine yardımcı olur. Terapi, bilişsel-davranışçı, psikodinamik ve gestalt terapilerinin birleşimi olarak görülmektedir.
Bu terapi yöntemi, psikolog Jeffrey E. Young tarafından geliştirilmiştir. Bilişsel davranışçı terapi, psikanalitik terapi ve insanistik terapi gibi diğer psikoterapi yaklaşımlarının birleşimi olarak ortaya çıkmıştır.
Olumsuz deneyimler, kişinin özgüvenini zedeler ve kendini yetersiz hissetmesine neden olur. Şema terapi, kişinin bu olumsuz kalıpları fark etmesine ve değiştirmesine böylece daha olumlu bir benlik algısı geliştirmesini amaçlar.
Bu terapi türünün birçok faydası bulunmaktadır. Bazıları şu şekildedir:
Terapinin başlangıcında, terapist ve kişi arasında bir güven ortamı oluşturulması hedeflenmektedir. Terapist, kişinin hayatında önemli olan kişileri, olayları, deneyimleri ve hissettiklerini anlamak için detaylı bir değerlendirme yapar.
Terapi boyunca, terapist ve kişi, kişinin hayatındaki olumsuz düşünce kalıplarını, duygusal ve davranışsal reaksiyonlarını, oluşan olumsuz deneyimlerin etkilerini ve kalıplarını analiz ederler.
Bilişsel yeniden yapılandırma, kişinin olumsuz düşüncelerini daha gerçekçi ve doğru düşüncelerle değiştirmeyi hedefler. Davranışsal deneyler, kişinin olumsuz davranış kalıplarını değiştirmesine yardımcı olur. Olumlu yeniden yapılandırma, kişinin kendine karşı daha nazik olmasına yardımcı olur. Deneyimleme teknikleri, kişinin olumsuz duygularını daha doğru bir şekilde tanımasına ve yönetmesine yardımcı olur. Empati teknikleri ise kişinin kendini başkalarının yerine koyarak kendini daha iyi anlamasına yardımcı olur.
Hayat boyunca edinilen şemalar, duygu ve deneyimler kişinin yaşamını etkiler. Yaşanılan bir olay karşısında nasıl bir anlam yükleneceğine şemalar karar vermektedir. Örneğin kişi, üzülmesi gereken bir olayı çevresinden öğrenir. Zaman içerisinde olaylara karşı duygular oluşur bu durum zamanında oluşturulan şemanın sonucudur. Kişide işlevsiz ya da hatalı oluşmuş şemalarda negatif duygu ve düşünceler etkilidir. Şema terapide kullanılan yöntemlerle (bilişsel, davranışsal, duygusal teknikler) şemalar yeniden işlenmektedir. Neden sonuç ilişkisi kurularak işlevsiz şema düzeltilmeye çalışılmaktadır. Terapi süresince danışan ve terapist sağlıklı ve sağlıksız şemaları beraber değerlendirir.
Terapide, duygusal, ilişkisel, bilişsel ve davranışsal teknikler kullanılmaktadır. Duygusal tekniklerde, yönlendirilmiş imgeler ve rol yapma gibi teknikler yer almaktadır.
İlişkisel tekniklerde ise şemaların ilişkileri nasıl etkilediği belirlenmeye çalışılmaktadır. Bilişsel teknikler, şemalardan kaynaklanan işlevsiz düşünce kalıplarını tespit etmeyi amaçlar. Davranışsal teknikler, davranış kalıplarını değiştirmek ve sağlıklı davranışlar geliştirilmesi için kullanılmaktadır.
Terapi öncelikle değerlendirme aşamasıyla başlar. Değerlendirme aşamasında, terapist kişinin geçmişindeki yaşantıları, aile dinamikleri, oluşan şemalar ve bunların kişinin yaşamındaki etkisini değerlendirir. Bu aşama, kişinin ihtiyaçlarını ve hedeflerini anlamak için de kullanılır. Değişim adımında ise bilişsel, yaşantısal, terapi ilişkisi ve davranış kalıpları olarak 4 alandır.
Şema terapinin amacına ulaşabilmesi için bağ kurma, duygu düzenleme, başa çıkma becerileri oluşturma, sınır koyma, kriz yönetme, bireyleşme, özerklik, sağlıklı ilişkiler geliştirme gibi aşamalar gerçekleştirilmelidir. Sonrasında adım adım terapi sonlandırılır.
Evet, şema terapisi, birçok kişi için etkili bir terapi türüdür. Şema terapisi, kişinin olumsuz düşünce ve davranış kalıplarını değiştirmesine yardım eder. Bu sayede kişi sağlıklı bir yaşam tarzına sahip olur.
Özellikle kişilik bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu, depresyon, kaygı bozukluğu, yeme bozuklukları gibi durumlarda etkili bir tedavi yöntemi olarak kabul edilir.
Şema terapisi, kişinin olumsuz şemaları tanımlamasına ve bu şemaları değiştirmek için yeni beceriler öğrenmesine yardım eder. Terapi, kişinin kendine ve başkalarına karşı tutumunu değiştirerek, daha sağlıklı bir yaşam sürmesine yardımcı olur.
